Γιατί πέθανε ο Patrice Lumumba;

Στις 17 Ιανουαρίου του 1961, ο Patrice Lumumba, πρώτος Πρωθυπουργός της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό εκτελέστηκε από τους συμπατριώτες του, στους οποίους τον είχαν παραδώσει οι Βέλγοι πρώην αποικιοκράτες. Ο Lumumba ήταν εξέχουσα ηγετική μορφή και διακήρυξε με πάθος την αφρικανική ενότητα, την εθνική ανεξαρτησία και την οριστική αποαποικιοποίηση. Το πολιτικό φλερτ του με τους Σοβιετικούς και ο αγώνας του για εθνική αξιοπρέπεια ενάντια στην αποικιοκρατία, τον στοχοποίησαν στα μάτια των δυτικών, που απεργάστηκαν το τέλος του.

Λίγα χρόνια μετά το θάνατο του, μια ομάδα αποφάσισε να ονομάσει την κεντρική πλατεία της παλιάς Αγλαντζιάς με το όνομα του. Για το σκοπό αυτό, κάρφωσε την επιγραφή «Πλατεία Πατρίς Λουμούμπα», στην ήδη φέρουσα το όνομα του αγωνιστή της ΕΟΚΑ πλατεία Κυριάκου Καραολή. Σε επίπεδο συμβολισμών, το θέμα ήταν ξεκάθαρο: η Αριστερά, πιστή στις διεθνιστικές διακηρύξεις της, είχε ταυτιστεί με τον αφρικανό πατριώτη που δολοφονήθηκε από τις καπιταλιστικές-ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Από την άλλη, η εγχώρια Δεξιά, έχοντας επικρατήσει στον αγώνα για την εξουσία, είχε αποδυθεί στην ιδεολογική/πολιτική επικράτησή της μέσα από τους μηχανισμούς της Εκκλησίας, της εκπαίδευσης, των δυνάμεων ασφαλείας και δευτερευόντως της ονοματοδοσίας δρόμων, πλατειών και κτηρίων.

Η πρόσφατη πολιτική ιστορία μας περιέχει κι άλλες, ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, ιστορίες για το πώς οι αντίπαλες παρατάξεις (ιδεολογικά, εθνοτικά ή και τα δύο) συγκρούστηκαν στο νησί μας. Κοιτάζοντας από την ασφαλή απόσταση των 40 και πλέον χρόνων, είμαι βέβαιος ότι η προεξάρχουσα διάσταση τους είναι αυτή ενός περιστατικού που μπορεί να προκαλέσει ένα χαμόγελο.

Η δεύτερη ανάγνωση όμως, με βάζει σε σκέψεις, σε συνδυασμό με μια σειρά άρθρων που έχουν δημοσιευτεί πρόσφατα στον έντυπο Τύπο. Με ορίζοντα τις επόμενες προεδρικές εκλογές, η συλλογιστική τους βασίζεται στη λογική της διαρκούς και αέναης σύγκρουσης δυο παρατάξεων. Στο χωνευτήρι αυτής της σκέψης, μπαίνουν όλα: ποιοι ήταν με ποιους και πότε, με το Μακάριο, στις φασαρίες του ‘63, με το Γρίβα, στο πραξικόπημα, στην εισβολή, με τον Κληρίδη/Βασιλείου /Κυπριανού στην κυβέρνηση, στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, στο «ναι» και «όχι» του δημοψηφίσματος.

Ο λόγος του προβληματισμού μου έγκειται στο γεγονός ότι μέσα στην αφελή απλότητά της, η σκέψη αυτή έχει την ιδιοτέλεια να προσεγγίζει τα μελλοντικά πολιτικά διακυβεύματα με όρους του παρελθόντος. Η εκ των προτέρων προσπάθεια του διαχωρισμού με εννοιολογικά εργαλεία του παρελθόντος είναι καταδικασμένη να δώσει λανθασμένες απαντήσεις, αφού αυτό που θα κριθεί στις επόμενες εκλογές δεν είναι η στάση και οι πεποιθήσεις του καθενός έναντι ιστορικά τετελεσμένων γεγονότων, αλλά η ετοιμότητα του να αντιμετωπίσει τα διλήμματα και τα ζητούμενα της Κύπρου που βαδίζει στον 21ο αιώνα.

Πιστεύω ότι η παρελθοντολογία, η προγονοπληξία, η εμμονή στις πρακτικές και την (α)πολιτική σκέψη της δεκαετίας του ‘60 είναι λόγοι που συνέτειναν στο να δοκιμαστεί αυτός ο τόπος τόσο σκληρά. Το τραγικό είναι ότι, ακόμα και σήμερα, οι φορείς εκείνων των αντιλήψεων είναι στο πολιτικό προσκήνιο και συνεχίζουν να ορίζουν τα πράγματα. Αλήθεια, να μην αντιλαμβάνονται άραγε ότι και οι δικές τους ανεπάρκειες και αστοχίες συνέβαλαν στη σημερινή κατάσταση;

Η μεταπολεμική γενιά μου άκουσε νωρίς το ευαγγέλιο του εθνοτικού μίσους και του εμφύλιου σπαραγμού και ευτυχώς, το προοδευτικό κομμάτι της κουράστηκε γρήγορα από αυτό. Οι παλαιότερες διαμάχες, οι προαιώνιες προσωποπαγείς παρατάξεις και οι φθαρμένοι πολιτικοί μας έχουν κουράσει πριν καν φτάσουν στη δεύτερη παράγραφο του λογυδρίου τους και δεν έχουμε πια καιρό και φαιά ουσία για να σπαταλήσουμε σε ανούσιες κόντρες και ανέξοδες δημοκοπίες, που μας καθηλώνουν σε ένα εύπλαστο παρελθόν. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει σήμερα συνειδητοποιημένος 30άρης που θα προστρέξει για χάρη κανενός - να προβεί στην ανάλογη για τα σημερινά δεδομένα ενέργεια - να καρφώσει πινακίδες για να ονοματοδοτήσει μια πλατεία.

Οι παλιές αντιπαλότητες, τα παραδοσιακά-πελατειακά κόμματα και τα στερεότυπα πολιτικής που βιώσαμε έως εδώ, είναι σκουριασμένα, άχρηστα εργαλεία και δεν συγκινούν κανέναν, πέρα από μια κομματοκρατική ελίτ και τους παρατρεχάμενους της. Η συνακόλουθη σκέψη είναι ότι αυτό που η γενιά μας απαιτεί είναι νέους ανθρώπους στην πολιτική, με ιδέες που θα απελευθερώνουν από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος και θα απαντούν γενναία τις ερωτήσεις που θέτει το μέλλον. Ανθρώπους μετριοπαθείς, προσανατολισμένους στην επίλυση προβλημάτων μέσα από ορθολογιστικές και αξιοκρατικές διαδικασίες και με έγνοια τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό μας, που δεν ήρθε ακόμη.

Το θέμα συνδέεται ευθέως και πρωτίστως με τις επερχόμενες εκλογές. Αναγνωρίζω ότι οι παράμετροι για την επιλογή ενός υποψηφίου σε αυτές είναι σύνθετοι και πολύπλευροι. Ωστόσο, με τις δύο διαφαινόμενες υποψηφιότητες, η επιλογή με βάση τα πιο πάνω καθίσταται αυτονόητη...